The truth, the whole truth, and nothing but the truth

Het grootste probleem met leugendetectors is niet dat ze fysieke symptomen van nervositeit meten. Dat vormt natuurlijk problemen met de betrouwbaarheid, zoals Ocean’s Eleven al overtuigend aantoonde. Maar zelfs als we daar voorbij zouden geraken en een apparaat kunnen ontwikkelen dat onomstotelijk bewijs levert of iemand al dan niet de waarheid spreekt, hebben we nog steeds geen mogelijkheid om zeker te zijn dat dit waar is.

Weg van de minste relevantie

De simpelste voorbeelden hiervan zijn, jammer genoeg, ook de minst relevante. Vraag aan een fascist en een anarchist wat het grootste probleem in onze maatschappij is, en ze zullen brullen over te veel en te weinig vrijheid, helemaal zeker van hun gelijk. We kunnen allemaal vast mensen bedenken die rotsvast overtuigd zijn van inzichten die, voor zo ver wij de wereld kennen, ronduit fout zijn. De kans dat deze mensen eigenlijk hetzelfde wereldbeeld hebben, maar dit verbergen omdat ze snode plannen aan het uitvoeren zijn, is zeer, zeer klein. Jammer genoeg.

“Maar Folkeu-heur,” merkt u niet geheel onterecht op, “daar wordt zo’n leugendetector toch niet voor gebruikt?! Het gaat over moordzaken, en zo. Criminelen! Mensen die moedwillige de sociale orde verstoren!” Los van die tamelijk kleinburgelijke visie op criminaliteit, klopt het natuurlijk dat er geen leugendetector gaat ingezet worden bij het zoeken naar oplossingen voor maatschappelijke problemen. 

I have a memory

Ik ben er zelf nog niet uit of er iets als een objectieve realiteit bestaat*, maar dat er geen objectieve beleving van die realiteit bestaat, laat staan een objectieve herinnering eraan, dat lijkt me dan weer logisch. Leuk weetje, helaas zonder bronvermelding: onze herinneringen aan een gebeurtenis worden, na verloop van tijd, vervangen door herinneringen aan onze herinneringen. Als een ettelijke malen overgetekend schilderij, telkens licht gewijzigd onder invloed van wie we op dat moment zijn, gaan onze herinneringen bij elk herinneren steeds wat verder afstaan van die objectieve realiteit. Maar dat is niet erg, want we weten toch wat die was? Behalve natuurlijk bij al die keren dat ooggetuigen een dader aanwezen die in de verste verte niet leek op de eigenlijke, voor-zover-mogelijk-objectief-vastgestelde dader. 

Neem nu deze man in dit artikel dat toevallig heel goed aansluit bij dit stuk. Een man die negen jaar geleden al dan niet zijn vriend heeft doodgeschoten. En die nu door een bedrijf dat beweert via fMRI-hersenscans**  te kunnen zien of iemand liegt of niet, volledig onschuldig wordt genoemd. Door een bedrijf dat vast al veel geld heeft gepompt in die techniek en nog meer geld nodig heeft (zeker zolang het nog nooit gebruikt is in een rechtszaak). Door een bedrijf dat ofwel Truthful Brain heet, ofwel No Lie MRI, dat is niet helemaal duidelijk.

Niet dat het per definitie oplichterij en hete lucht is (hoewel ik ondertussen best sceptisch ben), misschien kan het zelfs wel nuttig zijn, ooit, voor iemand, in een bepaalde omstandigheid. (Al geldt dat wel voor alles, neem ik aan.) Maar wat met de inherente onzekerheid van onze realiteit?

WAT MET DE INHERENTE ONZEKERHEID?!

Niemand die het weet…


*  binnen het referentiekader van het menselijke zijn, uiteraard. Daarbuiten zijn alle weddenschappen opgezegd (of uitgeschakeld, zoals Google Translate zegt).
** jaja, elke functional magnetic resonance imaging scan is een hersenscan, maar soms is duidelijkheid een pleonasme.