Er zijn geen echte schoorstenen meer, meneer

Hoewel ik mezelf graag als zachtaardig, empathisch en open zie, moet ik toegeven dat ik bij momenten betrekkelijk agressief kan zijn. Niet fysiek agressief (dat ligt waarschijnlijk aan mijn fysiek), maar in een discussie waarin ik overtuigd ben van mijn gelijk (en dat zijn er veel, zo niet de meeste) én waarin één van beide zijden geen overtuigende argumenten heeft (dat kan ook ik zijn), durf ik al eens uit te halen op een manier waar ik later spijt van heb. Op het internet weet ik dit echter meestal te vermijden en zelfs in mijn lezersbrieven heb ik dit al ietwat geleerd. Toegegeven, niet altijd.

Gisteren voelde ik me echter onterecht op Facebook geschoffeerd door iemand die ik zelf niet ken, over een onderwerp dat me eerlijk gezegd niet enorm interesseert. En nu wil ik toch even mijn mening erover kwijt, met alle nuancering die dit weblog te bieden heeft. Geen hoge verwachtingen dus.

Na een statement op Fb (van iemand die ik wel ken) over dat zwarte Pieten zwart zijn omdat ze door de schoorsteen kruipen, merkte ik fijntjes op dat door een schoorsteen kruipen je nooit die “faux nègre” look zal opleveren. Dit was een reactie die daarop volgde:

“Piet is door al die jaren schoorsteenvegen zo zwart van het roet geworden dat niemand meer weet welke huidskleur hij oorspronkelijk had. Het is ook helemaal niet belangrijk. Het doet er toch niet toe of je zwart, wit of geel bent, of welke kleur dan ook! Trouwens, mag je dan ook niet meer naar Sneeuwwitje luisteren als kind om de "dwergen" als personen met een handicap niet te discrimineren? ... Fuck off met politieke bullshit, dit zijn KINDERVERHALEN!”

Zo’n uitspraak doet mijn wenkbrauwen herhaaldelijk fronsen. Sowieso snap ik goed hoe je ‘het doet er toch niet toe’ combineert met ‘fuck off’, want dat laatste doet uitschijnen dat het er blijkbaar wel toe doet. Ook zie ik niet wat hier politiek aan is. Maar vooral dat kinderverha... sorry, KINDERVERHALEN gespeend zouden moeten blijven van enige kritische lezing, vind ik wat absurd, zo niet schadelijk. Verhalen voor kinderen bevatten vaak, meer nog dan verhalen voor adolescenten en volwassenen, een duidelijke en eenduidige moraal. Hierdoor beïnvloeden ze, net als alle verhalen, onze perceptie van de realiteit. Zelfs bij volledig fictieve verhalen gaan we vaak nog uit van realisme in bepaalde deelaspecten van die fictieve realtieit, zoals de emotionele beleving of handelingsbereidheid van de personages. We snappen dat Antigone haar broer liever begraaft en daardoor de wet breekt, omdat zowel de liefde, als het zorg dragen voor onze doden herkenbare elementen zijn.

Omgekeerd beïnvloedt onze realteit echter ook onze lezing. Wij zullen de mythe van Antigone eerder lezen als een strijd tussen de staat en het individu, daar waar de oorspronkelijke interpretatie waarschijnlijk eerder naar een strijd tussen (de wetten van) de mens en (de wetten van) de goden neigde. Onze maatschappij en de individuen waaruit ze bestaat veranderen, in wisselwerking, van dag  tot dag en van generatie tot generatie. De factoren die deze veranderingen sturen zijn onduidelijk qua aantal, vorm of kracht, maar laten we niet gewoon de handen in de lucht gooien en de schouders ophalen.

Want kinderen nemen hun omgeving voortdurend in zich op en die omgeving bevat veel impliciete concepten, regels en stereotypen. Veel (moderne) kinderreeksen bevatten expliciete moraliserende aspecten, maar in feite bevat alle media die een kind gebruikt per definitie dit moraliserend aspect, al of niet expliciet en bewust. Waarom zou er dan niet nagedacht worden over de boodschap die een verhaal uitdraagt? Waarom zouden we ons niet afvragen of we negatieve stereotypen versterken bij een vatbare  doelgroep? En vooral: wat is er op tegen om deze verhalen aan te passen aan onze moderne samenleving? Is het simpele, licht etterende nostalgie? Of is het een donkerdere, diepere angst voor de vervreemding van de eigen cultuur? Of is het misschien de simpele inertie van de mens, die zich liever gedwongen ziet tot actie, dan preventief (en dus in de onmiddellijke zin onnodig) actie te ondernemen?

Weet u wat, als we al eens gewoon de kroespruiken en rode lippenstift wegdoen? Dan dringt de vergelijking met de jaren ’50 zich niet meer zo nadrukkelijk op. Ofwel laten we de Sint vanaf nu vergezellen door drie meisjes van lichte zeden voor wie hij betaald heeft, maar wiens diensten hij niet gebruikt; want die homoseksuele afwijking met zwarte pieten van de oorspronkelijke mythe vind ik eigenlijk maar niks.

PS: ik denk trouwens niet alleen dat de dwergen van Sneeuwwitje best gelukkig zijn, of toch op z'n minst geen lijfeigenen (integendeel, Sneeuwwitje is hun meid), maar ook dat het mythologische Dwergen zijn en geen mensen met dwerggroei. Maar dat geheel terzijde.